Avarya, deniz taşımacılığında gemi ve yükü etkileyen hasar ve giderleri ifade eder. Peki müşterek avarya nedir ve sigorta sürecinde nasıl uygulanır? TTK’ya göre detayları keşfedin.

Avarya Nedir?

Avarya, deniz kazaları sırasında gemiye veya taşınan yüke gelen zararları ve bu zararların önlenmesi amacıyla yapılan olağanüstü giderleri ifade eder.

Kısaca, deniz ticaretinde gemi veya yükte oluşan hasarları ve bu hasarların karşılanması için yapılan masrafları kapsayan genel bir kavramdır.

Nakliyat sigortası açısından bakıldığında avarya, sigorta poliçesinin temelini oluşturan risklerden biridir ve sigortacı tarafından, sigorta ettiren tarafa ödenen tazminatın dayanağını oluşturur.

Avaryanın Hukuki Tanımı Nedir?

Hukuki açıdan avarya, meydana gelen zararın gemi ve yük sahipleri ile onların sigortacıları arasında paylaşılmasını ifade eder.

Türk Ticaret Kanunu’nda bu kavram “müşterek avarya” olarak geçer ve bu durum, hem denizcilik hukukunun hem de sigorta sözleşmelerinin önemli bir bölümünü oluşturur.

Türk Ticaret Kanunu’na Göre Müşterek Avarya (TTK Madde 1272)

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1272. maddesi, müşterek avaryayı şu şekilde tanımlar:

“Ortak bir deniz sergüzeştine atılmış olan gemiyi, yükü, diğer eşyayı ve navlunu birlikte tehdit eden bir tehlikeden onları korumak amacıyla ve makul bir hareket tarzı oluşturacak şekilde, bile bile olağanüstü bir fedakârlık yapılması veya olağanüstü bir gidere katlanılması halinde, müşterek avarya hareketi var sayılır.”

Bu tanıma göre, müşterek avarya, gemi ve yükün kurtarılması için yapılan bilinçli fedakârlıkların ve olağanüstü masrafların sonucunda doğar.

Bu zarar ve giderler, gemi, yük, navlun ve diğer eşyalar arasında korunan değerler oranında paylaşılır.

Müşterek Avarya Uygulaması Nasıl Yapılır?

Müşterek avarya durumunda yapılan olağanüstü giderler, seferin tüm tarafları arasında adil şekilde paylaşılır.

Örneğin, gemi batma tehlikesi altındayken yükün bir kısmının denize atılması (yük fedakârlığı), kurtarılan malların toplam değeri üzerinden paylaştırılarak sigortacılar tarafından tazmin edilir.

Bu paylaştırma sürecine “dispeç” denir.

Dispeç Nedir?

Dispeç, müşterek avarya durumlarında yapılan fedakârlık ve giderlerin analiz edilmesi, belgelenmesi ve paylaştırılması sürecini ifade eder.

Dispeç işlemi sonucunda hangi tarafın ne kadar zarara veya gider payına katlanacağı belirlenir.

Bu süreçte:

• Gemi sahibi, yük sahibi ve sigortacıların beyanları incelenir,

• Hasarın kaynağı ve kapsamı tespit edilir,

• Müşterek avarya payı, adil biçimde hesaplanır.

Müşterek Avarya Sigorta Kapsamında Neden Önemlidir?

Müşterek avarya, deniz taşımacılığında risk paylaşımını sağlayan temel ilkelerden biridir.

Nakliyat sigortası poliçeleri - özellikle Enstitü Yük Klozları (ICC A/B/C) çerçevesinde - müşterek avarya masraflarını tazminat kapsamına alır.

Bu nedenle, uluslararası taşımacılık yapan firmalar ve ithalat-ihracat şirketleri için müşterek avarya kavramı, risk yönetimi ve mali güvence açısından kritik öneme sahiptir.